Wat bedoelen we met de 'justice gap'?

Het ochtenddeel stond in het teken van de vraag: wat is de impact van gebrekkige toegang tot het recht? Udo Jude Ilo, CEO van HiiL, opende de dag met een krachtige boodschap: “Wanneer rechtvaardigheid faalt, wankelt de wereld.” Professor Yemi Osinbajo, voormalig vicepresident van Nigeria, vulde aan: “Wanneer rechtvaardigheid faalt, zijn het individuen die de prijs betalen.” Beide uitspraken onderstrepen de maatschappelijke en persoonlijke gevolgen van falende rechtssystemen.

De sprekers benadrukten dat het versterken van toegang tot het recht niet alleen individuen helpt, maar ook bredere sociale voordelen oplevert. Zo stelde Sylvia Namubiru Mukasa (CEO van LASPNET in Oeganda) dat rechtvaardigheid leidt tot meer sociale samenhang. Oud-luitenant-generaal van de Nederlandse landmacht Kees Matthijssen wees daarnaast op de preventieve werking: meer rechtvaardigheid betekent minder conflict. Kortom, investeren in toegang tot het recht loont – maatschappelijk, economisch en politiek.

Hoewel de omvang van de wereldwijde rechtvaardigheidskloof ontmoedigend kan lijken, was de teneur hoopvol: er bestaan bewezen strategieën die kunnen worden opgeschaald.

Inspirerende initiatieven in de praktijk

’s Middags kwamen sprekers aan het woord die succesvolle interventies op het gebied van rechtstoegang hebben ontwikkeld. HiiL benadrukte dat dergelijke initiatieven, mits goed ingebed, kunnen leiden tot structurele verandering.

Een sprekend voorbeeld kwam van Martha Koome, opperrechter en president van het Hooggerechtshof van Kenia. Zij beschreef hoe het probleem van lange wachttijden bij rechtszaken in Kenia is aangepakt met een lokaal Community Action Plan. Met behulp van eenvoudig toegankelijke computers in gerechtsgebouwen kregen burgers toegang tot juridische informatie. Dit stelde hen in staat om hun problemen zelfstandig op te lossen, waardoor de druk op het rechtssysteem afnam.

Dit soort voorbeelden laat zien dat rechtvaardigheid ook buiten de rechtszaal versterkt kan worden – mits mensen over de juiste middelen en informatie beschikken. Veel sprekers benadrukten daarbij het belang van goede data en onderzoek. Zoals Allyson Maynard Gibson (voormalig minister van Justitie van de Bahama’s) stelde: tweederde van de wereldbevolking ervaart problemen in de toegang tot recht. Door de aard van deze problemen beter te begrijpen, kunnen effectievere en innovatievere oplossingen worden ontwikkeld.

Samen bouwen aan een rechtvaardiger toekomst

In een tijd van groeiende ongelijkheid en systeemfalen was de conferentie bijzonder actueel. De centrale boodschap: geen enkele organisatie kan het probleem van ontoegankelijke rechtspraak alleen oplossen. Structurele verandering vereist samenwerking – tussen organisaties, met overheden en vooral met gemeenschappen zelf.

Alleen door krachten te bundelen en oplossingen vanuit de samenleving op te schalen, kan de rechtvaardigheidskloof worden gedicht. Of je nu uit Nigeria, de Bahama’s of Nederland komt – tijdens de Justice Matters Conference stond één uitgangspunt centraal: rechtvaardigheid moet draaien om mensen.